Με την ευκαιρία της απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για έναρξη διαδικασία ανάκλησης των διοικητικών πράξεων που χορήγησαν την κυπριακή υπηκοότητα σε 26 άτομα και αφορούν 9 επενδυτικές περιπτώσεις, στη βάση συγκεκριμένης νομοθεσίας, το πρώτο που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι η διαδικασία αυτή θα πάρει αρκετούς μήνες διότι πριν τη λήψη της οποιασδήποτε απόφασης θα πρέπει να διεξαχθεί η δέουσα έρευνα και να δοθεί το δικαίωμα στους ενδιαφερόμενους να εκφράσουν τις απόψεις τους. Το δεύτερο είναι ότι η ανάκληση διοικητικών πράξεων, ακόμη και παράνομων, που δημιούργησαν δικαιώματα και ευνοϊκές για τον διοικούμενο καταστάσεις, δεν είναι εύκολη υπόθεση αν ο πολίτης ήταν καλόπιστος και έχει παρέλθει εύλογος χρόνος, ο οποίος με βάση τη μέχρι τώρα νομολογία τόσο των ελληνικών και κυπριακών διοικητικών δικαστηρίων δεν μπορεί να υπερβαίνει τα πέντε χρόνια.
Η ανάκληση αποφάσεων, παράνομων και νόμιμων, ρυθμίζεται από τα άρθρα 54 και 55 του Ν.158/(Ι)1999 Η ανάκληση θεωρείται νόμιμη έστω και αν παρήλθε μεγάλο χρονικό διάστημα μόνο στην περίπτωση που ισχύει οποιαδήποτε από τις ακόλουθες τέσσερις προϋποθέσεις:
- (α) ο ενδιαφερόμενος πολίτης εξασφάλισε την απόφαση με δόλια ενέργεια ή
- (β) ήταν ενήμερος της παρανομίας της πράξης ή
- (γ) συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος οι οποίοι όμως θα πρέπει να εξειδικεύονται ειδικά, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο, ή να
- (δ) υπήρξε μεταβολή των πραγματικών συνθηκών στις οποίες στηρίχτηκε η έκδοσή της πράξης ή που αποτελούσαν, σύμφωνα με το νόμο την προϋπόθεση για την έκδοσή της
Με πιο απλά λόγια, ως προς το (α) πιο πάνω, αν ο ενδιαφερόμενος κατά τον κρίσιμο χρόνο ενήργησε με καλοπιστία, δεν είναι εύκολη η αφαίρεση της υπηκοότητας, έστω και αν στη συνέχεια κατηγορείται για εγκληματικές πράξεις. Δεν αφαιρέθηκε νομίζω ποτέ η ιθαγένεια κύπριου πολίτη για το λόγο ότι κατηγορήθηκε ή/και καταδικάστηκε για απάτες εκ των υστέρων. Εκτός βέβαια και αν μπορεί να αιτιολογηθούν και εξειδικευθούν με επάρκεια λόγοι απάτης η δημοσίου συμφέροντος. Αν στοιχειοθετηθεί απάτη η/και αν προκύψουν στοιχεία που δεν ήταν ενώπιον των αρχών κατά τον κρίσιμο χρόνο και πάλιν μπορεί να στοιχειοθετηθεί υπόθεση με βάση το (δ) πιο πάνω.
Όσον αφορά τον εύλογο χρόνο, σε περιπτώσεις καλόπιστου πολίτη, αυτός αποφασίζεται από το δικαστήριο στη βάση των δεδομένων κάθε περίπτωσης. Θα αναφέρω δύο παραδείγματα από τη νομολογία μας. Στην Μάριος Θεοδώρου Προδρόμου ν. Δήμου Λεμεσού, (2006) 4 Α.Α.Δ. 817 το δικαστήριο δεν δέχθηκε ότι η περίοδος των 6 ετών που μεσολάβησε μεταξύ της απόφασης και της ανάκλησης ήταν εύλογη, ενώ στην LPTRANSBETON PUBLIC LIMITED ν. ΑΡΧΗΣ ΛΙΜΕΝΩΝ ΚΥΠΡΟΥ, Υπόθεση Αρ. 1502/2007, 18 Φεβρουαρίου 2010 δεν έγινε δεκτή ανάκληση μετά πάροδο μικρότερης των 4 ετών, ενώ υπήρξαν και αποφάσεις που αφορούσαν υπερπληρωμές που δεν έγιναν δεκτά και πολύ μικρότερα χρονικά διαστήματα
Δικαίωμα ακρόασης
Όταν πρόκειται να ληφθεί απόφαση με την οποία το πρόσωπο θα επηρεαστεί δυσμενώς, όπως είναι η περίπτωση των 26,θα πρέπει η διοίκηση να δώσει στον καθένα το δικαίωμα να ακουστεί προφορικώς ή γραπτώς. Για να μπορέσει να εκφράσει τις απόψεις του θα πρέπει να λάβει γνώση των στοιχείων και γενικότερα να ξέρει την υπόθεση που τον αφορά
Το δικαίωμα ακρόασης σε κάθε πρόσωπο που πρόκειται να επηρεαστεί δυσμενώς από την έκδοση πράξης αλλά και για άλλες περιπτώσεις, κατοχυρώθηκε νομοθετικά με το άρθρο 43 του Ν. 158(Ι)/1999. Ειδικά όμως το δικαίωμα ακρόασης, σε περιπτώσεις ανάκλησης διοικητικής πράξης έχει επιβεβαιωθεί και νομολογιακά σε αρκετές περιπτώσεις π.χ Minotavros CreteTransport (Cyprus) Ltd. ν. Δημοκρατίας (2012) 3 Α.Α.Δ. 151 η οποία αφορούσε ανάκληση εγγραφής και έκδοσης αδειών κυκλοφορίας δύο οχημάτων και Ευαγγέλου Κωνσταντίνος ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, (2003) 4 Α.Α.Δ. 397 η οποία αφορούσε ανάκλησης άδειας φαρμακείου.
Ως προς τη γνώση των στοιχείων από τον διοικούμενο, στην Αλίκη Γεωργίου ν. Δήμου Λάρνακας (Αρ. 1) (1998) 3 ΑΑΔ 197 στην οποία τονίσθηκε ότι κατά γενική αρχή του διοικητικού δικαίου, οι δημόσιες υπηρεσίες οφείλουν να χορηγούν στους διοικουμένους τα στοιχεία που τους αφορούν και ότι η γνώση τεκμαίρεται ότι υπάρχει όταν ο διοικούμενος έχει γνώση όλων των στοιχείων που επηρεάζουν τη θέση του και ότι η αμφιβολία ενεργεί υπέρ του διοικουμένου
Δέουσα έρευνα
Επίσης, πριν την ανάκληση των σχετικών αποφάσεων θα πρέπει η διοίκηση να προβεί στη δέουσα έρευνα, κάτι που επίσης απαιτεί χρόνο, ώστε να συγκεντρωθούν όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την επαρκή αιτιολόγηση της ανάκλησης.
Δεν θεωρούμε σκόπιμο, στο άρθρο αυτό, να επεκταθούμε περισσότερο στη διάκριση μεταξύ παράνομων και νόμιμων διοικητικών πράξεων καθώς και στον τύπο της ανάκλησης ή την έναρξη της ισχύος της ανάκλησης.
Θα είναι ενδιαφέρον πάντως να παρακολουθήσουμε την πρωτοφανή αυτή υπόθεση η οποία θεωρώ πως μετά την απόφαση ανάκλησης θα υπάρξουν και προσφυγές στο Διοικητικό Δικαστήριο.
